مشخصات ابعادی لوله‌ها از اهمیت بالایی در صنایع لوله‌کشی و ابزاردقیق برخوردار است. در این مقاله، ابتدا انواع لوله‌ها معرفی می‌شوند، سپس استانداردهای ابعادی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. در ادامه، به برخی از پارامترهای کلیدی مانند قطر اسمی لوله، قطر نامی لوله و رده لوله (Schedule) اشاره می‌شود. در انتها نیز چند مثال عملی از محاسبه سایز لوله‌ها ارائه خواهد شد.

انواع لوله‌ها

لوله‌ها بر اساس جنس، کاربرد و روش تولید به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. برخی از رایج‌ترین انواع آن‌ها عبارتند از:

۱. لوله‌های فولادی

• لوله‌های بدون درز (Seamless): برای انتقال سیالات تحت فشار بالا استفاده می‌شوند.
• لوله‌های درزدار (Welded): برای مصارف عمومی و فشار پایین مناسب هستند.

۲. لوله‌های پلی‌اتیلن (PE)

• سبک، مقاوم در برابر خوردگی و مناسب برای انتقال آب و گاز.

۳. لوله‌های PVC

• ارزان، سبک و مقاوم در برابر مواد شیمیایی. معمولاً در سیستم‌های فاضلاب و آبیاری استفاده می‌شوند.

۴. لوله‌های مسی:

• برای سیستم‌های تهویه مطبوع و انتقال مایعات و گازها در دماهای بالا.

۵. لوله‌های چدنی

• مقاومت بالا و مناسب برای سیستم‌های فاضلاب و زهکشی.

استانداردهای ابعادی لوله‌ها

ابعاد لوله‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی تعیین می‌شوند. برخی از مهم‌ترین استانداردها عبارتند از:

۱. استانداردASTM  آمریکا

• ASTM A106  برای لوله‌های فولادی بدون درز.
• ASTM D1785  برای لوله‌های PVC

۲. استاندارد DIN آلمان

• DIN 2248 برای لوله‌های فولادی.

۳. استاندارد ISO بین‌المللی

• ISO 65 برای لوله‌های فولادی و پلی‌اتیلن.

۴. استاندارد  BS بریتانیا

• BS 1387  برای لوله‌های فولادی.

۵. استاندارد JIS ژاپن

•  JIS G3452: برای لوله‌های فولادی.

پارامترهای کلیدی در ابعاد لوله‌ها

۱. قطر اسمی لوله (Nominal Diameter – DN)

• یک مقدار عددی است که به صورت تقریبی قطر لوله را نشان می‌دهد. این مقدار ممکن است با قطر واقعی لوله متفاوت باشد.

۲. قطر نامی لوله (Nominal Pipe Size – NPS)

• یک سیستم اندازه‌گیری است که در آمریکا استفاده می‌شود و به صورت اینچ بیان می‌شود. برای مثال، NPS2 به معنای لوله‌ای با قطر اسمی ۲ اینچ است.

۳. رده لوله (Schedule)

• این پارامتر نشان‌دهنده ضخامت دیواره لوله است. به عنوان مثال، Schedule 40  یا Schedule 80  نشان‌دهنده ضخامت‌های مختلف دیواره لوله هستند. هرچه عدد Schedule بیشتر باشد، ضخامت دیواره لوله بیشتر است.

چند مثال از سایز لوله‌ها

۱. لوله فولادی بدون درز با استاندارد  ASTM A106  

Outer Diameter (OD): 114.3 mm

Schedule: 40

Wall Thickness (WT): 6.02 mm

Inner Diameter (ID): OD – 2×WT = 114.3 – 2×6.02 = 102.26 mm

۲. لوله PVC با استاندارد ASTM D1785:

Outer Diameter (OD): 88.9 mm

Wall Thickness (WT): 5.33 mm

Inner Diameter (ID): OD – 2×WT = 88.9 – 2×5.33 = 78.24 mm

۳. لوله مسی با استاندارد ASTM B88:

Outer Diameter (OD): 28.58 mm

Wall Thickness (WT): 1.27 mm

Inner Diameter (ID): OD – 2×WT = 28.58 – 2×1.27 = 26.04 mm

منابع برای مطالعه بیشتر

اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر هستید، می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:
۱. کتاب “Pipe Drafting and Design”: یک مرجع کامل برای طراحی و انتخاب لوله‌ها.
۲. وب‌سایت ASTM International: برای دسترسی به استانداردهای ASTM.
۳. وب‌سایت Engineering Toolbox: یک منبع آنلاین برای محاسبات و اطلاعات فنی