No products in the cart.

مقدمه
جریان سیالات یکی از مباحث مهم در مهندسی است که در بسیاری از صنایع و سیستمهای طبیعی و مصنوعی نقش حیاتی ایفا میکند. دو دسته اصلی این جریانها بر اساس شرایط فیزیکی محیط عبارتند از: جریان در مجاری بسته و جریان در مجاری روباز.
در این مقاله، به تعریف این دو نوع جریان، عوامل ایجادکننده آنها، و برخی ویژگیهای کلیدی آنها خواهیم پرداخت. در نهایت، به اهمیت روشهای مختلف اندازهگیری دبی در این دو حالت اشاره میکنیم.
جریان در مجاری بسته
تعریف
جریان در مجاری بسته زمانی رخ میدهد که سیال در مسیری کاملاً محصور جریان یابد. نمونههایی از این مجاری شامل لولهها و کانالهای بسته در سیستمهای انتقال مایعات و گازها هستند.
عامل ایجاد جریان
عامل اصلی ایجاد جریان در مجاری بسته، اختلاف فشار در طول مسیر است. این اختلاف فشار میتواند ناشی از پمپها(برای مایعات)، فن ها، بلوورها، کمپرسورها(برای گازها) یا نیروهای طبیعی مانند گرانش(جریان ثقلی مایعات) باشد.
انواع جریان در مجاری بسته
- جریان لامینار یا لایه ای یا آرام: در این نوع جریان، سیال به صورت لایهای حرکت میکند و اختلاط میان لایهها بسیار کم است. این جریان معمولاً در سرعتهای پایین و سیالات با ویسکوزیته بالا رخ میدهد.
- مثال: جریان یک مایع با ویسکوزیته بالا در لولههای بسیار کوچک.
- جریان توربولانت یا درهم یا مغشوش: در این نوع جریان، حرکت سیال آشفته است و اختلاط میان لایهها بهشدت زیاد است. این جریان معمولاً در سرعتهای بالا و سیالات با ویسکوزیته کم رخ میدهد.
- مثال: اغلب جریان هایی که در صنعت با آن ها سر و کار داریم.
جریان در مجاری روباز
تعریف
جریان در مجاری روباز به جریان سیال در مجاری گفته میشود که سطح آنها در تماس با جو است یا مجرا نیمه پر است و سطح آزاد دارد. رودخانهها، کانالهای آبیاری، و مجاری فاضلاب نمونههایی از این نوع مجاری هستند.
عامل ایجاد جریان
عامل اصلی ایجاد جریان در مجاری روباز، نیروی گرانش(ثقل) است که باعث حرکت سیال در شیب مسیر میشود.
انواع جریان در مجاری روباز
- جریان یکنواخت: در این نوع جریان، سرعت و عمق سیال در طول مسیر ثابت میماند.
- مثال: جریان در کانالهای آبیاری با طراحی مناسب.
- جریان غیریکنواخت: در این نوع جریان، سرعت و عمق سیال در طول مسیر تغییر میکند.
- مثال: جریان در رودخانهها با تغییرات طبیعی در بستر.
تفاوت در اندازهگیری دبی
یکی از جنبههای مهم در مدیریت و مهندسی جریان سیالات، اندازهگیری دبی است. روشهای اندازهگیری دبی در مجاری بسته و روباز تفاوتهای اساسی دارند:
- در مجاری بسته، اغلب از ابزارهایی مانند فلومترهای اولتراسونیک، توربینی، اختلاف فشاری و … استفاده میشوند.
- در مجاری روباز، روشهایی مانند سرریزها، مولینه، کانالهای پارشال، و اندازهگیری سرعت سطحی معمولاً بهکار گرفته میشوند. البته امروزه با تمهیداتی برخی(انواع محدودی) از روش های مورد استفاده در مجاری بسته را می توان برای مجاری باز به کار برد.
این تفاوتها ناشی از ویژگیهای مختلف جریان، مانند وجود سطح آزاد در مجاری روباز و اهمیت فشار در مجاری بسته است.
نتیجهگیری
درک تفاوتهای جریان در مجاری بسته و روباز و روشهای اندازهگیری دبی در آنها، اولین گام برای مدیریت دقیق این سیستمها است. در مقالات بعدی، به تفصیل روشهای اندازهگیری دبی در هر یک از این دو حالت را بررسی خواهیم کرد.